Özgürlük Okulu, Alexander Sutherland Neill’in 1927 yılında İngiltere’nin Suffolk Eyaleti’nin Leiston şehrinde kurduğu bir okuldur. Gazeteler, Özgürlük Okulu’ndan, kurulduğu dönemde “canının istediğini yap okulu” diye söz eder. İlk başlarda okula ‘sorunlu’ diye tabir edilen öğrenciler alınır; 1930’ların başlarındaysa okul, çocukları ‘sorunlu’ olmayan ailelerin de ilgisini çekmeye başlar. Çocuklara, kendilerini keşfedecekleri özgür bir ortam yaratır.
Okulun Felsefesi ve Politikası
Neill’in “Bizim kültürümüz bu konuda başarılı değildir. Eğitimimiz, politikalarımız, ekonomilerimiz savaşa yol açmıştır. İlaçlarımız, hastalığı; dinimiz, faizi ve soygunculuğu ortadan kaldıramamıştır. Övüngen insanlığımız ise bize yaşam veren doğayı kirletip yok oluşuna sürükleyen bireyleri alkışlamaya devam etmektedir. Çağın ilerlemeleri makinelerdedir. Radyoda, televizyonda, elektronik aygıtlarda, jet uçaklarında. Yenidünya savaşları insanlığı korutmaktadır, çünkü dünyanın toplumsal bilinci hala ilkeldir.” sözleri, okulun felsefesini özetler. Neill’e göre eğitimin amacı, çocukları hayata hazırlamaktır. Şimdiye kadar geliştirilen uygarlık; eğitim sistemlerinin, politikaların, dinlerin, ekonomilerin faizi, soygunculuğu, sömürüyü, savaşları ve doğanın kirletilmesini ortadan kaldıramadığını ileri sürer. Eğitimin her türlü baskıdan uzak bir şekilde özgürleştirilmesi gerektiğine inanan Neill, hayalini kurduğu okulu açarak düşüncelerini somutlaştırmaya çalışmıştır.
Özgürlük Okulu’nun genel eğitim yaklaşımı, “çocuklara, kendi gelişimlerini sağlayabilecekleri, ilgi ve yeteneklerini keşfedecekleri ortam yaratmak” şeklinde özetlenebilir. Çocukların başarı standartlarına uymaları asla istenmez. Çocuklara oyun oynama özgürlüğü sağlar; akıllıca düzenlenmiş oyunların çocuğun gelişiminin önemli bir parçası olduğunu savunur. Neill, kötülüğünün nedeninin, insanların çocukluk dönemlerinde yeterince oyun oynamamış olmalarında bulunacağını düşünür; öğrenmeyi asla ihmal etmez, önemini yadsımaz ancak oyundan sonra gelmesi gerektiğini savunur. Çocuğun yetişkin baskısından, yargılanma korkusundan azade her türlü duyguyu yaşaması gerektiği düşünür. Çocukların sağlıklı gelişimi için stres, sinir, hayal kırıklığı, başarısızlık gibi duygulara, güçlüklere ihtiyaçları olduğunu düşünülür.
Okulun Amacı
Özgürlük Okulu’nun temel amacı, çocukların gelişimlerini kendi başlarına sağlamalarına, kendi ilgilerini keşfetmelerine olanak yaratmaktır. Çocukların baskı, hırs, akademik kaygıdan uzak kalmaları istedir. Çocukların okula uymaları beklenmez. Motivasyonları düşük, hazırbuluşluklarını sağlanmamış çocukları sıralarda oturtup müfredatı nakleden bir okul, sadece ona inananlar için iyi bir okuldur. Neill, Özgürlük Okulu’nu çocuklara kendi kendileri olma özgürlüğünü sağlamaya yönelik temeller üzerine inşa eder. Problem Çocuk (The Problem Child) adlı kitabında Neill, “Eğer çocuk, hiçbir yetişkinin yöneltimi olmadan kendi haline bırakılırsa yetenekleri sonuna kadar gelişir.” diyerek, özgürlükçü pedagojik yaklaşımını temellendirir.
Okulda Yaşam Nasıldır?
Dünya’nın belki de en mutlu okuludur Özgürlük Okulu. Okuldan kaçan, yatılı olduğu halde eve gitmek isteyen öğrenciye rastlanmaz. Özgürlük Okulu’nda çocuklar engellenmezler; bu nedenle de okulda kavgaya pek rastlanmaz. Çocuk, özdenetim gücünü geliştirir. Aşırı serbestliğe değil özgürlüğe dayanır; ölçüyse başkalarının özgürlüğüne zarar vermemektir.
Dersler seçmelidir, çocuklar derslere girmemekte özgürdürler; hatta yıllarca girmeyebilir; ne zaman hazır hissederse ve girmek isterse o zaman girer. Derse girmeme rekoru, üç yıl boyunca derse girmeye direnen bir kız öğrenciye aittir.
Okul beş ile on altı yaş grubu arasında öğrenci alan okulda çocuklar, kimi zaman yaşlarına göre kimi zaman da ilgilerine göre çeşitli gruplarda yer alabilirler.
Okulda Program Nasıldır?
Neill, okulda ortalama bir günü şöyle anlatır: Okulda gün 8.15’ kahvaltıyla başlar. Çocuklar mutfaktan kahvaltılarını alarak yemek odasına gelirler. Kahvaltı, saat 9.00’da sona erer. Saat 9.30’da yataklar toplanmış olur ve ders başlar. Okulda her dönem başında bir toplantı düzenlenir. Dersler 13.00’e kadar devam eder. Öğleden sonraları herkes özgürdür. Herkes istediğini yapabilir. Saat 16.00’da çay verilmektedir. Saat 17.00’de çeşitli etkinlikler başlar.
Pazartesi ve perşembe geceleri öğrenciler, kendi harçlıklarıyla sinemaya giderler. Salı günleri okulda çalışanlar ve büyük gruptaki öğrenciler Neill’in psikoloji konusundaki konuşmalarını dinlerler. Çarşamba gecesi dans gecesidir. Cuma geceleri, bir oyunun provasını yapmak gibi özel durumlar için ayrılmıştır. Cumartesi geceleri ‘Genel Toplantı’ yapılır. Pazar günleriyse, kış aylarında, tiyatro izlenir.
Çocuğun Çalışması
Neill, aklı başında bir uygarlığın, çocuklardan on sekiz yaşına kadar çalışmalarını istemeyeceğini düşünür. Neill’e göre kız olsun erkek olsun pek çok çocuk, on sekiz yaşından önce yığınla iş yaparlar ama yaptıkları işleri oyun olarak görürler; ana-babalara göreyse bunlar iş değildir çünkü ekonomik değeri yoktur. Neill, “Çocukların sınavlara hazırlanmak için var gücüyle çalışmak zorunda kaldıklarını gördükçe içim eziliyor.” diyerek onların bu sınav süreçleri sonunda bedensel ve ruhsal çöküntülere uğradıklarını belirtir.
Dansın Önemi
Neill, dansın kişinin kendi doğasının getirdiği özgürlükle biçimlenmesi gerektiğini savunur. Okuldaki her program, dansı da kapsar. Okulda dansın özel bir yeri vardır.
Okulda Ödül ve Ceza
Ödül, gereksiz hatta olumsuz olarak görülür. Yapılacak bir işe ödül vermek, örtük biçimde işin yapılmaya değer olmadığı anlamına gelir. Yarışma yapıp birilerinin üstün gelmesini sağlamanın da kötü bir anlayış olduğu düşünülür. Ödül vermek, rekabeti teşvik etmek, çocuklarda kıskançlığa neden olur.
Pedagojide ödül ve ceza, çocuğun ilgisini koşullandırır, öğrenmeyi araçsallaştırır. İçten gelen ilgi, kişiliğin yaşam gücüdür ve doğaldır; bunun için de ne cezaya ne de ödüle ihtiyaç vardır. Neill’e göre çocuğa ceza vermek adil değildir; çünkü hiç kimse adil olamaz.
Okuldan Mezun Olanlar
Özgürlük Okulu’ndan mezun olanlar, kendilerini, insan ilişkilerinde başarılı, sorumluluk almayı bilen, kendi kararlarını kendileri verebilen ve başkalarına saygı duyup değer veren, yaşamsal becerileri gelişmiş kişiler olarak değerlendirirler.
Okulun Günümüzdeki Durumu
Birçok kişi Neill’in ölümüyle okulun kapanacağını düşünür ama Özgürlük Okulu kötü bir dünyada iyi bir iş olarak gelişip serpilmeyi sürdürmektedir. Okul, günümüzde Neill’in kızı Zoe tarafından yönetilmektedir ve hala açıktır. Okulda kimi değişiklikler olsa da felsefesi hala özgürlüğe dayanır. Zoe, bu durumu “Gelgitler olabilir ama deniz aynı kalır.” diyerek ifade etmekte.
Okulun aslında açık olup olmaması bana göre pek de önemli değil; Özgürlük Okulu düşüncesi, bir okul binasıyla asla sınırlı değildir. Okulu, dayandığı felsefeyle birlikte anlamak, uygulamalarını, eğitim yaklaşımlarını değerlendirmenin ön koşuludur. Çocuklar özgürdür; eğitim onları özgürleştirmez, bilakis itaate sevk eder; oysa Özgürlük Okulu, sağladığı özgür ortamla çocukların bağımsız kişilik geliştirmelerini destekler; kişileşme süreçlerine eşlik eden sevgi, özgürlüklerini pekiştirir. Yaşamı ve dünyamızı ancak sevgi kurtarabilir; sevgiyse özgür bir ortamda gelişebilir.
KAYNAKÇA
* Yazıda yer alan Alexander Sutherland Neill’e ait sözler ‘Summerhill School’ ve ‘ Bir Eğitim Mucizesi’ adlı kitaplardan alıntılanmıştır.
*Yazıda yer alan fotoğraflar http://www.summerhillschool.co.uk/ alınmıştır.
Bu yazım : http://www.arzucevikalp.net/ozgurluk-okulu-summerhill/ adresinde yayınlanmıştır.
Esra Şahin 